Ոչ պաշտոնական հրապարակում
ՆԱԽԱԳԻԾ
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ
Օ Ր Ե Ն Ք Ը
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔԱՅԻՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՍՏՈՒԳՈՒՄՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ
Գ Լ ՈՒ Խ 1
ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԴՐՈՒՅԹՆԵՐ
Հոդված 1. Օրենքի կարգավորման առարկան և գործողության ոլորտը
1. Սույն օրենքը կարգավորում է հարկային մարմնի կողմից տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ այլընտրանքային հարկային ստուգումների կազմակերպման և անցկացման հետ կապված հարաբերությունները:
2. Սույն օրենքը չի տարածվում հանրային ծառայությունների կարգավորվող ոլորտում ((էներգետիկայի բնագավառում (էլեկտրաէներգետիկական, ջերմամատակարարման, գազամատակարարման համակարգերում), ջրային համակարգում, հեռահաղորդակցության (էլեկտրոնային հաղորդակցության) բնագավառում, փոստային կապի բնագավառում, երկաթուղային տրանսպորտի բնագավառում) գործունեություն իրականացնող տնտեսավարող սուբյեկտների, բանկերի, ապահովագրական ընկերությունների, արժեթղթերի շուկայի մասնագիտացված մասնակիցների, վճարահաշվարկային և վարկային կազմակերպությունների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության մետաղական օգտակար հանածոների հանքավայրեր շահագործող և (կամ) մետաղի խտանյութ արտադրող հանդիսացող տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ հարկային մարմնի կողմից իրականացվող ստուգումների վրա:
3. Այլընտրանքային ստուգումների հետ կապված վարույթի նկատմամբ կիրառվում են «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի դրույթները, եթե այլ բան նախատեսված չէ սույն օրենքով:
Հոդված 2. Այլընտրանքային հարկային ստուգման նպատակը տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից ներկայացվող հայտի հիման վրա տնտեսավարող սուբյեկտին հավելյալ ծառայությունների մատուցումն է` հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից ներկայացրած` օրենքով նախատեսված հաշվետվությունների, հայտարարագրերի, հաշվարկների, ելակետային տվյալների, տեղեկությունների, այլ փաստաթղթերի (այսուհետ` հաշվետվություն) արժանահավատությունը և տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության` հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող պահանջների կատարման ճշտության պարզելը:
Հոդված 3. Օրենքում օգտագործվող հիմնական հասկացությունները
1. Սույն օրենքում օգտագործվում են հետևյալ հիմնական հասկացությունները.
1) տնտեսավարող սուբյեկտ՝ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով պետական գրանցում ստացած կազմակերպություն, հաշվառված անհատ ձեռնարկատեր, օտարերկրյա իրավաբանական անձի մասնաճյուղ կամ հիմնարկ.
2) այլընտրանքային հարկային ստուգում՝ սույն օրենքով սահմանված կարգով հայտ ներկայացրած տնտեսավարող սուբյեկտին (վերակազմակերպման դեպքերում իրավահաջորդին (իրավահաջորդներին)) հարկային մարմնի կողմից հավելյալ մատուցվող ծառայություն` հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների և Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության` հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող պահանջների կատարման ճշտության ստուգում, որի արդյունքում օրենքով նախատեսված պատասխանատվության միջոցների կիրառման առանձնահատկությունները սահմանված են սույն օրենքով ու հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների հաշվարկման և վճարման հարցերը հարգավորող օրենսդրությամբ.
3) վերստուգում` այլընտրանքային հարկային ստուգմամբ ստուգված ժամանակաշրջանի համար սույն օրենքով և «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված հիմքերով ու կարգով բյուջեի հետ փոխհարաբերություների ճշտության երկրորդ (կրկնակի) ստուգում, որի արդյունքում օրենքով նախատեսված պատասխանատվության միջոցների կիրառման առանձնահատկությունները սահմանված են սույն օրենքով ու հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների հաշվարկման և վճարման հարցերը հարգավորող օրենսդրությամբ.
4) հայտ` սույն օրենքով սահմանված կարգով էլեկտրոնային (մինչև էլեկտրոնային եղանակի ներդրումը` թղթային) եղանակով հարկային մարմին ներկայացված փաստաթուղթ, որով տնտեսավարող սուբյեկտը հայտնում է հարկային մարմնի հավելյալ մատուցվող ծառայություններից օգտվելու ցանկության մասին.
5) վճար` դրամական միջոց, որը սույն օրենքով նախատեսված կարգով ու չափով տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից վճարվում է հարկային մարմնի հարկային մարմնի զարգացման ֆոնդ` հարկային մարմնի կողմից հավելյալ մատուցվող ծառայությունների դիմաց:
Հոդված 4. Օրենքով նախատեսված պատասխանատվության միջոցների կիրառման առանձնահատկությունները
1. Այլընտրանքային հարկային ստուգման արդյունքում.
1) հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով հարկվող օբյեկտները կամ հարկի գումարը կամ բնապահպանական կամ բնօգտագործման վճարը թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու կամ հարկային վնասն ավել ցույց տալու կամ հաշվետվությունները սխալ կազմելու համար օրենքով նախատեսված տուգանքները չեն կիրառվում.
2) հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով լրացուցիչ հայտնաբերված հարկի կամ վճարի գումարները դրանք սահմանված ժամկետում չվճարելու համար օրենքով սահմանված կարգով հաշվարկված տույժերի հետ միասին ենթակա են վճարման օրենքով սահմանված կարգով ու ժամկետներում:
3) Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության` հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող պահանջների (բացառությամբ սույն մասի առաջին կետում նշված դեպքերի) խախտման համար կիրառվում է օրենքով նախատեսված պատասխանատվություն:
2. Այլընտրանքային հարկային ստուգում անցկացնելուց հետո այլընտրանքային ստուգմամբ ստուգված ժամանակաշրջանների վերստուգման արդյունքում.
1) հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով հարկվող օբյեկտները կամ հարկի գումարը կամ բնապահպանական կամ բնօգտագործման վճարը թաքցնելու կամ պակաս ցույց տալու կամ հարկային վնասն ավել ցույց տալու կամ հաշվետվությունները սխալ կազմելու համար օրենքով նախատեսված տուգանքները չեն կիրառվում.
2) հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով լրացուցիչ հայտնաբերված հարկի կամ վճարի կամ տուրքի գումարները սահմանված ժամկետում չվճարելու համար օրենքով նախատեսված տույժերը չեն կիրառվում.
3) հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող եկամուտների մասով լրացուցիչ հայտնաբերված հարկի կամ վճարի գումարները ենթակա են վճարման օրենքով սահմանված կարգով ու ժամկետներում.
4) Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրության` հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող պահանջների (բացառությամբ սույն մասի առաջին և երկրորդ կետերում նշված դեպքերի) խախտման համար կիրառվում է օրենքով նախատեսված պատասխանատվություն:
Գ Լ ՈՒ Խ 2
ԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔԱՅԻՆ ՀԱՐԿԱՅԻՆ ՍՏՈՒԳՈՒՄՆԵՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄՆ ՈՒ ԱՆՑԿԱՑՈՒՄԸ
Հոդված 5. Այլընտրանքային ստուգման համար հայտի ներկայացումը և այլընտրանքային ստուգումների ծրագիրը
1. «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան հաստատված հարկային մարմնի ստուգումների տարեկան ծրագրում չներառված տնտեսավարող սուբյեկտները այլընտրանքային հարկային ստուգման անցկացման համար կարող են ծրագրի հաստատման տարվան հաջորդող տարվա հունվարի 1-ից մինչև մայիսի 1-ը (ներառյալ) սույն օրենքով սահմանված կարգով ներկայացնել հայտ այլընտրանքային ստուգման անցկացման համար:
2. «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքին համապատասխան հաստատված հարկային մարմնի ստուգումների տարեկան ծրագրում ներառված այն տնտեսավարող սուբյեկտները, որոնց մոտ մինչև ծրագրի հաստատման տարվան հաջորդող տարվա հուլիսի 1-ը չեն իրականացվել բյուջեի հետ փոխարաբերությունների ճշտության ստուգումներ, այլընտրանքային հարկային ստուգման անցկացման համար կարող են հայտ ներկայացնել սույն կետում նշված ժամկետին հաջորդող երկու ամսվա ընթացքում, եթե ներառված չեն տվյալ տարվա համար հաստատված ստուգումների ծրագրում:
3. Այլընտրանքային ստուգման անցկացման համար տնտեսավարող սուբյեկտը հայտը ներկայացնում է էլեկտրոնային եղանակով` «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի N2 հավելվածով սահմանված կարգով հարկային մարմնի տեղեկատվական համակարգում (այսուհետ` համակարգ): Հայտում նշվում են տնտեսավարող սուբյեկտի պարտադիր տվյալները` հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ), կազմակերպության անվանումը, կազմակերպաիրավական ձևը կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ անունը, ազգանունը, կազմակերպության գտնվելու վայրի կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ բնակության վայրի հասցեները:
Առանց իրավաբանական անձ ձևավորելու համատեղ գործունեության իրականացման դեպքում այլընտրանքային ստուգման հայտը ներկայացնում է «Հարկերի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով հարկային մարմին ներկայացրած հայտարարությանը համապատասխան hամատեղ գործունեության մասով հարկերի հաշվարկման և վճարման պարտավորություն կրող անձը, հայտում նշելով համատեղ գործունեության մասնակիցների պարտադիր տվյալները` հարկ վճարողի հաշվառման համարը (ՀՎՀՀ), կազմակերպության անվանումը, կազմակերպաիրավական ձևը կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ անունը, ազգանունը, կազմակերպության գտնվելու վայրի կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ բնակության վայրի հասցեները:
4. Լրացված հայտը «ինտերնետային ցանցում» ռեժիմում ստանում է հերթական համար, վավերացվում է էլեկտրոնային ստորագրությամբ և ուղարկվում է համակարգ: Հայտը պատշաճ լրացնելու և ուղարկելու դեպքում համակարգը տնտեսավարող սուբյեկտին (համակարգից օգտվողին) ներկայացնում է հայտի ստացումը և գրանցումը հավաստող ծանուցում, որը հավաստում է այն փաստը, որ հայտը համակարգում գործող համապատասխան համակարգչային ծրագրով ձևավորված գրանցման համարով ներկայացվել ու գրանցվել է հարկային մարմնի տվյալների բազայում:
5. Տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացրած հայտը համակարգում գրանցվելու օրվան հաջորդող երեսուն աշխատանքային օրվա ընթացքում հարկային մարմինը համակարգի միջոցով ծանուցում է.
1) հայտը բավարարված լինելու և հարկային մարմնի այլընտրանքային ստուգումների ծրագրում տնտեսավարող սուբյեկտի ներգրավված լինելու մասին, կամ
2) հայտը բավարարումը որոշակի ժամկետով հետաձգելու մասին` սույն հոդվածով սահմանված հիմքերով հիմնավորված պատճառաբանությամբ և հետաձգման ժամկետի պարտադիր նշումով, կամ
3) հայտը մերժելու մասին` սույն հոդվածով սահմանված հիմքերով մերժման հիմնավորված պատճառաբանությամբ:
6. Տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացրած հայտի բավարարումը կարող է հետաձգվել հետևյալ հիմքերով`
1) հայտը ներկայացնելու պահի դրությամբ հրապարակված է սույն ենթակետում նշված ուսումնասիրությունների հանձնարագիր կամ տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ իրականացվում է (այդ թվում` կասեցված է).
ա. արտադրանքի արտադրության, օգտակար հանածոների արդյունահանման և իրացման, ապրանքների շրջանառության և ծառայությունների մատուցման ծավալների, պատրաստի արտադրանքի, ապրանքների պակասորդի, ինչպես նաև իրացման փաստացի գների (սակագների) (այդ թվում` միջին) չափագրում,
բ. հարկային հաշվանցումների և (կամ) վերադարձի, պետական բյուջե վճարվող պարտադիր վճարների` օրենքով սահմանված կարգով հաշվարկված պարտավորություններից ավելի վճարված գումարների վերադարձի հիմնավորվածության, օրենքով սահմանված կարգով ներկայացվող տեղեկությունների ճշտության արձանագրման ուսումնասիրություն,
գ. Հայաստանի Հանրապետության միջազգային համաձայնագրերի դրույթներին համապատասխան՝ օտարերկրյա պետության լիազորված մարմնի հարցումներին պատասխանելու, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության ոչ ռեզիդենտների կողմից հայաստանյան աղբյուրներից ստացված եկամուտներից գանձված հարկի գումարը վերադարձնելու նպատակով հարկային մարմնի կողմից ուսումնասիրություն,
2) հայտը ներկայացնելու պահի դրությամբ տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ իրականացվում են ակցիզային դրոշմանիշների, հսկիչ նշանների (դրոշմապիտակների) և հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների կիրառման, օրենքով սահմանված ելակետային տվյալների և գործակիցների, ինչպես նաև չձևակերպված աշխատողների բացահայտմանն ուղղված ստուգումներ,
3) բնապահպանական և բնօգտագործման վճար վճարող տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ հայտի ներկայացմանը նախորդող ավարտված հաշվետու ժամանակաշրջանների համար ստուգում իրականացնող համապատասխան մարմինների կողմից չեն իրականացվել բնապահպանական կամ բնօգտագործման վճարների օբյեկտ համարվող փաստացի ծավալների չափաքանակների (սահմանափակումների) ստուգումներ,
4) հայտը ներկայացնելու պահին նախորդող և ավարտված հաշվետու ժամանակաշրջանների համար տնտեսավարող սուբյեկտը հարկային մարմին չի ներկայացրել օրենքով սահմանված հաշվետվություններ:
7. Տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացրած հայտը մերժվում է հետևյալ հիմքերով`
1) հայտը ներկայացվել է այն տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից, որի վրա չի տարածվում սույն օրենքի գործողությունը.
2) հայտը ներկայացվել է սույն հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի պահանջների խախտմամբ
3) հայտը ներկայացնելու պահի դրությամբ հրապարակված է տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգման հանձնարարագիր կամ տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ իրականացվում է (այդ թվում` կասեցված է) բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների ճշտության ստուգում,
4) առանց իրավաբանական անձ ձևավորելու համատեղ գործունեության իրականացման դեպքում հայտը ներկայացվել է hամատեղ գործունեության մասով հարկերի հաշվարկման և վճարման պարտավորություն չկրող անձի կողմից կամ hամատեղ գործունեության մասով հարկերի հաշվարկման և վճարման պարտավորություն կրող անձի կողմից ներկայացված հայտում չեն նշվել համատեղ գործունեության բոլոր մասնակիցների համար պահանջվող տվյալները,
5) Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքին համապատասխան տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ նշանակված է ստուգում:
8. Սույն հոդվածի 6-րդ մասում նշված հիմքերի վերացումից հետո հարկային մարմինը համակարգի միջոցով ծանուցում է`
1) հայտը բավարարված լինելու և հարկային մարմնի այլտընտրանքային ստուգումների ծրագրում տնտեսավարող սուբյեկտի ներգրավված լինելու մասին, կամ
2) հայտը մերժելու մասին` սույն հոդվածով սահմանված հիմքերով մերժման հիմնավորված պատճառաբանությամբ:
9. Հայտի բավարարման և հարկային մարմնի այլընտրանքային ստուգումների ծրագրում տնտեսավարող սուբյեկտի ներգրավված լինելու ծանուցումը ստանալուց հետո տնտեսավարող սուբյեկտը կատարում է սույն օրենքով սահմանված և ծանուցմամբ նշված չափով վճարի վճարումը: Հարկային մարմնի կողմից այլընտրանքային ստուգումներն իրականացվում են միայն սույն օրենքով սահմանված կարգով վճարը վճարելուց հետո:
10. Մինչև սույն հոդվածով նախատեսված այլընտրանքային հարկային ստուգումների հայտերի ներկայացման էլեկտրոնային եղանակի ներդրումը հայտերը կարող են ներկայացվել (ծանուցումները տրամադրվել) թղթային եղանակով:
11. Հարկային մարմինը տնտեսավարող սուբյեկտների ներկայացրած և բավարարված հայտերի հիման վրա կազմում է հարկային մարմնի այլընտրանքային ստուգումների ծրագիր: Ծրագրում ներառված տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ հարկային մարմնի կողմից այլընտրանքային ստուգումներն իրականացվում են սկսած ծրագրի կազմման տարվա հուլիսի 1-ից:
Հոդված 6. Այլընտրանքային ստուգման համար կատարվող վճարը
1. Հարկային մարմնի կողմից հավելյալ մատուցվող ծառայությունների դիմաց սույն օրենքով նախատեսված վճարների չափերը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը, հիմք ընդունելով հետևյալ չափանիշները.
1) ստուգման ենթակա հաշվետու ժամանակաշրջանները.
2) իրացման շրջանառության (համախառն եկամտի) մեծությունը.
3) գործունեության տեսակները և դրանց քանակները.
4) «Հաշվապահական հաշվառման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի համաձայն կազմակերպության խոշոր համարվելը,
5) առանց իրավաբանական անձ ձևավորելու համատեղ գործունեության առկայությունը,
6) իրավաբանական անձանց տեսակը (առևտրային և ոչ առևտրային):
Սույն մասով նախատեսված կարգով սահմանվող վճարների չափերը չեն կարող պակաս լինել տաս միլիոն դրամից և չեն կարող ավել լինել հինգ հարյուր միլիոն դրամից:
2. Սույն օրենքով սահմանված վճարը հաշվեգրվում է հարկային մարմնի զարգացման ֆոնդին, որի մասով վերադաս հարկային մարմնի ղեկավարի սահմանած կարգով վարվում է առանձնացված հաշվառում: Անձնական հաշվի քարտից և (կամ) հատուկ անձնական հաշվի քարտից սույն մասում նշված վճարներին (և հակառակը) հաշվանցումներ չեն կատարվում:
Հոդված 7. Այլընտրանքային ստուգման անցկացումը
1. Այլընտրանքային ստուգում (այսուհետ` ստուգում) սկսելուց առաջ վերադաս հարկային մարմնի ղեկավարը (փոխարինող պաշտոնատար անձը) ստուգում իրականացնելու մասին հրապարակում է հանձնարարագիր, որտեղ նշվում են.
1) ստուգվող տնտեսավարող սուբյեկտի (վերակազմակերպման դեպքերում իրավանախորդի (իրավանախորդների)) լրիվ անվանումը և հարկ վճարողի հաշվառման համարը (համարները),
2) ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի (անձանց) պաշտոնը, անունը, ազգանունը,
3) ստուգման հարցերը,
4) ստուգմամբ ընդգրկվող ժամանակաշրջանը,
5) ստուգման ժամկետը,
6) ստուգման իրավական հիմքերը:
2. Հանձնարարագրում չնշված պաշտոնատար անձինք չեն կարող մասնակցել ստուգմանը: Ծառայողական պարտականությունները կատարելու անհնարինության պատճառով ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձին այլ անձով փոխարինելու դեպքում փոփոխությունը կատարվում է հրամանով: Փոփոխման մասին գրավոր տեղեկացվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձին` ներկայացնելով հրամանի պատճենը դրա ընդունմանը հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում:
3. Հանձնարարագրի երկու օրինակները, ստուգումն սկսելուց առնվազն 3 աշխատանքային օր առաջ, պատշաճ ձևով (առձեռն կամ փոստով) ներկայացվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձին: Տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող խաշտոնատար անձը պարտավոր է ստորագրել 1 օրինակի վրա` հաստատելով, որ ծանուցված է ստուգման անցկացման մասին: Ստորագրված օրինակը վերադարձվում է ստուգող պետական մարմնի պաշտոնատար անձին:
4. Ստուգման ընթացքում նոր հանգամանքներ և անհրաժեշտություն առաջանալու դեպքում ստուգման նպատակներն ու շրջանակները (հարցերը) կարող է փոփոխվել վերադաս հարկային մարմնի ղեկավարի հրամանով: Փոփոխման մասին գրավոր տեղեկացվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող անձին` նրան ներկայացնելով հրամանի պատճենը դրա ընդունմանը հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում:
5. Տնտեսավարող սուբյեկտի մոտ յուրաքանչյուր ստուգման ժամկետը կարող է սահմանվել ոչ ավելի, քան 15 անընդմեջ աշխատանքային օր: Ստուգման առաջին օր է համարվում ստուգումը փաստացի սկսելու օրը, ինչի մասին տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարի կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձի կողմից կատարվում է գրառում ստուգման հանձնարարագրի դարձերեսին:
6. Ստուգման ժամկետը չպետք է գերազանցի ստուգում իրականացնելու հանձնարարագրում նշված ժամկետը: Անհրաժեշտության դեպքում ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի գրավոր հիմնավորմամբ` վերադաս հարկային մարմնի ղեկավարի (փոխարինող պաշտոնատար անձի) հրամանով սույն հոդվածի 5-րդ մասով սահմանված ժամկետը կարող է երկարաձգվել մինչև 10 անընդմեջ աշխատանքային օրով, իսկ ստուգվող ժամանակաշրջանի որևէ ֆինանսական տարվա արդյունքով 3,0 մլրդ դրամ և ավելի իրացման շրջանառության կամ համախառն եկամուտ հայտարարագրած տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ մինչև 75 անընդմեջ աշխատանքային օրով: Ստուգման ժամկետի երկարաձգման մասին պետք է տեղեկացվի տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող անձին` նրան ներկայացնելով հրամանի պատճենը դրա ընդունմանը հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում:
7. Ստուգման ընթացքում առանձին տեղեկությունների ճշտման անհրաժեշտություն առաջանալու կամ ստուգմանն առնչվող փաստաթղթերը հետաքննության, նախաքննության կամ դատարանի վճռի հիման վրա առգրավված լինելու կամ տարերային աղետի պատճառով կամ ստուգման իրականացումն անհնարին դարձնող այլ անկանխատեսելի հանգամանքի բերմամբ ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձանց գրավոր զեկուցագրի հիման վրա վերադաս հարկային մարմնի (փոխարինող պաշտոնատար անձի) հրամանով ստուգման ընթացքը կարող է կասեցվել մինչև կասեցման հիմքի վերացումը, բայց ոչ ավելի, քան 90 աշխատանքային օրով: Սույն մասում նշված ժամկետներից բացառություն են կազմում օտարերկրյա պետություններ և քրեական վարույթ իրականացնող մարմիններ հարցումներ կատարելու դեպքերը, երբ ստուգման ընթացքը կասեցվում է մինչև հարցման պատասխանը ստանալը և ստուգմանն առնչվող փաստաթղթերը հետաքննության, նախաքննության կամ դատարանի վճռի հիման վրա առգրավված լինելու դեպքերը, երբ ստուգման ընթացքը կասեցվում է մինչև դրանք վերադարձվելը, բայց ոչ ուշ, քան հարցման պատասխանը ստանալուն կամ փաստաթղթերը վերադարձվելուն հաջորդող 10-րդ աշխատանքային օրը:
8. Ստուգման փաստացի ժամկետի ընդհանուր տևողությունը (որը չի ներառում ստուգման ընթացքի կասեցման ժամանակահատվածը) չի կարող գերազանցել 25 անընդմեջ աշխատանքային օրը, իսկ ստուգվող ժամանակաշրջանի որևէ ֆինանսական տարվա արդյունքով 3,0 մլրդ դրամ և ավելի իրացման շրջանառություն կամ համախառն եկամուտ հայտարարագրած տնտեսավարող սուբյեկտների մոտ` 90 աշխատանքային օրը:
9. Ստուգման ժամկետը երկարաձգող կամ կասեցնող կամ կասեցման ժամկետը երկարաձգող կամ կասեցված ստուգումը վերսկսելու ակտն ուժի մեջ է մտնում ստուգվող տնտեսավարող սուբյեկտին հանձնելու օրվան հաջորդող օրվանից:
Հոդված 8. Վերստուգումները
Սույն օրենքով սահմանված կարգով ստուգված ժամանակահատվածների համար կարող են իրականացվել վերստուգումներ տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարի խնդրանքով կամ «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» Հայաստանիւ Հանրապետության օրենքով սահմանված հիմքերով ու նույն օրենքով սահմանված կարգով:
Հոդված 9. Ստուգման արդյունքների ամփոփումը
1. Ստուգման հանձնարարագրում նշված ժամկետն ավարտվելուց հետո տաս աշխատանքային օրվա ընթացքում ստուգման արդյունքների ամփոփման հիման վրա ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձը (անձինք).
1) խախտումներ չհայտնաբերելու դեպքում կազմում են տեղեկանք, որը կազմելու օրվան հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում պատշաճ ձևով (առձեռն կամ փոստով) ներկայացվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձին,
2) խախտումներ հայտնաբերելու դեպքում կազմում են ակտի նախագիծ (երկու օրինակից), որոնք կազմելու օրվան հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում ներկայացվում են տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձին: Տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձը ակտի նախագծի մեկ օրինակի վրա կատարում է գրառում և ստորագրում նախագիծը ստանալու մասին, այն հանձնելով հարկային մարմնի պաշտոնատար անձին: Նախագիծը ստանալուց կամ այն ստորագրելուց հրաժարվելու դեպքում ստուգում իրականացրած պաշտոնատար անձանց կողմից այդ մասին համապատասխան նշում է կատարվում նախագծի օրինակներում և մեկ օրինակը տնտեսավարող սուբյեկտին ուղարկվում է փոստով:
2. Ստուգման արդյունքում կազմված տեղեկանքում նշվում են.
1) տեղեկանքը կազմելու ամիսը, ամսաթիվը, տարեթիվը,
2) ստուգվող տնտեսավարող սուբյեկտի (վերակազմակերպման դեպքերում իրավանախորդի (իրավանախորդների) լրիվ անվանումը և հարկ վճարողի հաշվառման համարները), պաշտոնատար անձի կամ նրան փոխարինող անձի անունը, ազգանունը.
3) ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձի (անձանց) պաշտոնը, անունը, ազգանունը.
4) ստուգման նպատակը,
5) ժամկետը,
6) արդյունքները:
3. Տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձը ակտի նախագիծը ստանալու օրվան հաջորդող հինգ աշխատանքային օրվա ընթացքում կարող է ներկայացնել առարկություններ նախագծի վերաբերյալ: Սույն մասում նշված ժամկետում նախագծի վերաբերյալ առարկություններ չներկայացվելու դեպքում այդ ժամկետին հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում, իսկ առարկություններ ներկայացվելու դեպքում` առարկությունների ուսումնասիրության հիման վրա, առարկությունները ստանալու օրվան հաջորդող երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում ստուգող պաշտոնատար անձինք կազմում են ստուգման ակտ (երկու օրինակից)` ներկայացնելով տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձին:
Տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձը ստուգման ակտի մեկ օրինակի վրա կատարում է գրառում և ստորագրում ակտը ստանալու մասին, այն հանձնելով հարկային մարմնի պաշտոնատար անձին: Տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձը ակտի մեկ օրինակի վրա կատարում է գրառում և ստանալու մասին, այն հանձնում է հարկային մարմնի պաշտոնատար անձին, իսկ ակտի վերաբերյալ առարկություններ ունենալու դեպքում դրա մասին նշում է կատարում ակտում` ակտին կից հարկային մարմնի պաշտոնատար անձին ներկայացնելով իր գրավոր առարկությունները կամ ակտը ստանալուց հետո իր գրավոր առարկությունները պատշաճ ձևով (առձեռն կամ փոստով) ներկայացնում է հարկային մարմին:
Ակտը ստանալուց կամ այն ստորագրելուց հրաժարվելու դեպքում ստուգում իրականացրած պաշտոնատար անձանց կողմից այդ մասին համապատասխան նշում է կատարվում ակտի օրինակներում և մեկ օրինակը տնտեսավարող սուբյեկտին ուղարկվում է փոստով:
Եթե տնտեսավարող սուբյեկտը պետական բաժնեմաս ունեցող կազմակերպություն է, ապա ակտի պատճենն ուղարկվում է պետական կառավարման վերադաս մարմին:
4. Ստուգման արդյունքում կազմված ակտում (նախագծում) նշվում են.
1) ակտի համարը, կազմելու ամսաթիվը, ամիսը, տարեթիվը.
2) ստուգման հայտի և ստուգման հանձնարարագրի ամսաթիվը, ամիսը, տարեթիվն ու համարը.
3) ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձի (անձանց) պաշտոնը, անունը, ազգանունը.
4) ստուգվող տնտեսավարող սուբյեկտի (վերակազմակերպման դեպքերում իրավանախորդի (իրավանախորդների) լրիվ անվանումը և հարկ վճարողի հաշվառման համարները), պաշտոնատար անձի կամ նրան փոխարինող անձի անունը, ազգանունը.
5) ստուգման ժամանակահատվածը (սկիզբը և ավարտը).
6) ստուգմամբ ընդգրկված հարցերը, դրանց մասով ստուգվող ժամանակաշրջանները (սկիզբը և ավարտը).
7) ստուգմամբ բացահայտված խախտումները, խախտումների նկարագրությունը, ժամկետները (եթե հնարավոր է որոշել) և այն իրավական նորմերը, որոնց պահանջները չեն կատարվել.
8) լրացուցիչ պարտավորության առաջադրման համապատասխան իրավական հիմքերը.
9) ստուգման ակտում` տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարի կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձի ներկայացրած առարկությունների ընդունման վերաբերյալ նշումները:
5. Ստուգման ակտին (նախագծին) կցվում են և ակտի անբաժանել մասն են համարվում.
1) փորձագիտական եզրակացությունը՝ ստուգման ընթացքում փորձաքննություն անցկացնելու դեպքում.
2) ուսումնասիրությունների և վերլուծությունների վերաբերյալ տեղեկանքը, եթե լրացուցիչ պարտավորությունների առաջադրումը հիմնվում է ստուգումն իրականացնող մարմնի կողմից կատարված` համանման պայմաններում գործող այլ սուբյեկտների կողմից կամ նրանց միջև կիրառված գների վերաբերյալ համեմատական ուսումնասիրությունների և վերլուծությունների վրա.
3) խախտմանն ու դրա արձանագրմանն առնչվող համապատասխան փաստաթղթեր (դրանց պատճեններ):
Հոդված 10. Ստուգումն իրականացնող անձանց իրավունքները և պարտականությունները
1. Ստուգումն իրականացնող անձինք իրենց լիազորություններն իրականացնելիս իրավունք ունեն`
1) տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացուցչի մասնակցությամբ անարգել մուտք գործել տնտեսավարող սուբյեկտի ստուգվող ստորաբաժանումներ.
2) պահանջել փաստաթղթեր, տվյալներ և այլ տեղեկություններ, բացատրություններ, տեղեկանքներ, որոնք անմիջականորեն առնչվում են իրենց իրավասության շրջանակներում իրականացվող ստուգման նպատակներին.
3) անհրաժեշտության դեպքում ստուգումներին ներգրավել տնտեսավարող սուբյեկտի մասնագետներին` տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարի կամ նրան փոխարինող անձի համաձայնությամբ.
4) առաջարկություններ ներկայացնել ստուգում նշանակող պետական մարմնի ղեկավարությանը` վարչական կամ քրեական պատասխանատվություն առաջացնող ստուգման շրջանակներում բացահայտված չարաշահումների և այլ խախտումների կապակցությամբ համապատասխան միջոցներ ձեռնարկելու համար.
5) վերցնել փաստաթղթեր, կրկնօրինակներ, լուսապատճեններ, իրեր, փորձանմուշներ և այլ անհրաժեշտ նյութեր, որոնք անմիջականորեն առնչվում են ստուգման նպատակներին և չեն խոչընդոտում տնտեսավարող սուբյեկտի բնականոն աշխատանքին: Փաստաթղթերը վերցնելիս ստուգում իրականացնող պաշտոնատար անձինք կնիքով կնքում են դրանց կրկնօրինակները և հանձնում տնտեսավարող սուբյեկտի ներկայացուցիչներին.
6) ստուգվող տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից դրամական գործառնություններ կատարելու, հաշվետվություններ և հաշվարկներ կազմելու ճշտությունը հիմնավորելու նպատակով իրականացնել գործարքի մյուս կողմի մոտ հանդիպակաց` միայն տվյալ գործարքի կատարման օրինականության ստուգումներ` «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով.
7) տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարից կամ նրան փոխարինող անձից պահանջել անցկացնելու ակտիվների և պարտավորությունների գույքագրումներ: Գույքագրում կատարելիս ներգրավել տնտեսավարող սուբյեկտի համապատասխան աշխատակիցների և մասնագետների.
8) ստուգման ցանկացած փուլում առանձին հարցերի պարզաբանման նպատակով ստուգմանը ներգրավել տնտեսավարող սուբյեկտի կողմից իրականացվող տնտեսական գործունեության ոլորտի համապատասխան մասնագետների և թարգմանիչների:
2. Ստուգումն իրականացնող անձնձինք պարտավոր են`
1) դուրս չգալ ստուգման հանձնարարագրում նշված նպատակի և հարցերի շրջանակներից.
2) պահպանել ստուգման հետ առնչվող` Հայաստանի Հանրապետության օրենքների և այլ իրավական ակտերի պահանջները.
3) առանց տնտեսավարող սուբյեկտի պաշտոնատար անձի գրավոր համաձայնության` չհրապարակել ստուգման ընթացքում իրեն (իրենց) հայտնի դարձած տնտեսավարող սուբյեկտի գործառնությունների վերաբերյալ տեղեկությունները, ինչպես նաև առևտրային գաղտնիք համարվող տեղեկություններ.
4) չխոչընդոտել տնտեսավարող սուբյեկտի բնականոն աշխատանքին.
5) իրենց իրավունքներին և պարտականություններին ծանոթացնել տնտեսավարող սուբյեկտի պաշտոնատար անձանց.
6) ստուգման ընթացքում բացառապես հիմնվել «Հայաստանի Հանրապետության պաշտոնական տեղեկագրում» և «Հայաստանի Հանրապետության գերատեսչական-նորմատիվ ակտերի պաշտոնական տեղեկագրում» հրապարակված օրենքների և այլ իրավական ակտերի վրա, եթե դրանց ուժի մեջ մտնելու պահին սահմանված է նման հրապարակման պահանջ.
7) ստուգման ընթացքում երեք աշխատանքային օրվա ընթացքում գրավոր պատասխանել տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարի կամ նրան փոխարինող անձի` ստուգման հետ առնչվող անմիջականորեն տնտեսավարող սուբյեկտի ստուգվող ժամանակաշրջանին վերաբերող ցանկացած գրավոր հարցման:
3. Ստուգման նպատակներին անմիջականորեն առնչվող փաստաթղթեր, իրեր, փորձանմուշներ և այլ անհրաժեշտ նյութեր ժամանակավորապես վերցնելու դեպքում այդ մասին կազմվում է արձանագրություն, որում նշվում է դրանց վերադարձման ժամկետը: Արձանագրության 1 օրինակը հանձնվում է տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարին կամ նրան փոխարինող անձին: Ստուգումն իրականացնող անձինք պատասխանատվություն են կրում ժամանակավորապես վերցրած փաստաթղթերի, իրերի, փորձանմուշների և այլ անհրաժեշտ նյութերի որակական և քանակական ամբողջականության պահպանման ու սահմանված ժամկետում վերադարձման համար:
4. Արգելվում է ստուգման ընթացքում կապարակնքել պահեստներ, շինություններ, դրամարկղեր, էներգիայի աղբյուրներ, սարքավորումներ, սարքեր և այլն, բացառությամբ հարկային մարմնի կողմից օրենսդրությամբ սահմանված կարգով իրականացվող գույքագրման և չափագրման դեպքերի, եթե դրանք չեն խոչընդոտում տնտեսավարող սուբյեկտի բնականոն աշխատանքին:
Հոդված 11. Տնտեսավարող սուբյեկտի պաշտոնատար անձանց իրավունքները և պարտականությունները
1. Տնտեսավարող սուբյեկտի պաշտոնատար անձինք իրավունք ունեն`
1) արգելել ստուգումը (ստուգումն իրականացնող անձանց փաստաթղթեր տրամադրելը), եթե ստուգողները խախտել են սույն օրենքի 7-րդ հոդվածի պահանջները` այդ մասին նույն օրը գրավոր ծանուցելով վերադաս հարկային մարմնին.
2) ծանոթանալ ստուգումների ակտերին.
3) ներկայացնել բացատրություններ, պարզաբանումներ, հարուցել միջնորդություններ, օրենքով սահմանված կարգով բողոքարկել ստուգումն իրականացնող անձանց գործողությունները.
4) պահանջել ստուգումն իրականացնող անձանց ապօրինի գործողությունների հետևանքով պատճառված վնասի հատուցում.
5) չկատարել ստուգումն իրականացնող անձանց իրավասություններից, ինչպես նաև ստուգման նպատակներից և ծրագրերից չբխող պահանջներ.
6) ստուգման ցանկացած փուլում ստուգմանը մասնակից դարձնել մասնագետների, փորձագետների, աուդիտորների, փաստաբանների:
2. Տնտեսավարող սուբյեկտի պաշտոնատար անձինք պարտավոր են`
1) չխոչընդոտել ստուգումների ընթացքին, կատարել ստուգումն իրականացնող անձանց օրինական պահանջները.
2) ստուգումն իրականացնող պաշտոնատար անձի պահանջով ներկայացնել պահանջվող փաստաթղթերը, տվյալները, տրամադրել դրանց լուսապատճենները (լուսապատճենահանման ծախսերը կատարվում են ստուգումն իրականացնող մարմնի կողմից), կրկնօրինակները և այլ տեղեկություններ: Պահանջը վերանալուն պես, բայց ոչ ուշ երեք տարուց, փաստաթղթերը վերադարձվում են տնտեսավարող սուբյեկտին.
3) անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծել ստուգումն իրականացնող անձանց գործունեության համար.
4) իրենց բացակայության ընթացքում սույն օրենքով նախատեսված պարտականությունները կատարելու նպատակով նշանակել (լիազորել) իրենց փոխարինող պաշտոնատար անձանց, եթե տվյալ տնտեսավարող սուբյեկտը ներառված է հարկային մարմնի այլընտրանքային ստուգումների տարեկան ծրագրում:
Հոդված 12. Ստուգումն իրականացնող անձանց պատասխանատվությունը և գործողությունների բողոքարկումը
1. Սույն օրենքի պահանջների խախտմամբ ստուգում իրականացնող անձինք պատասխանատվություն են կրում Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
2. Ստուգումն իրականացնող անձանց գործողությունները, ինչպես նաև ստուգման արդյունքում կազմված ակտը երկու ամսվա ընթացքում, եթե օրենքով այլ բան չի նախատեսվում, կարող են բողոքարկվել վերադաս հարկային մարմնին կամ դատարան: Տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձը մինչև բողոքի նկատմամբ պատասխան ստանալը կարող է թույլ չտալ շարունակելու ստուգումը:
3. Բողոքները վերադասության կարգով քննության են առնվում, և դրանց վերաբերյալ որոշումներն ընդունվում են ոչ ուշ, քան բողոքն ստացվելու օրվանից 30 օրացուցային օրվա ընթացքում: Նշված ժամկետում բողոքի վերաբերյալ պատասխան չտրվելու դեպքում բողոքում բերված փաստարկները համարվում են ընդունված: Սույն մասով սահմանված ժամկետի հաշվարկն սկսվում է գրավոր բողոքը վերադաս հարկային մարմնում մուտքագրվելու օրվան հաջորդող առաջին աշխատանքային օրվանից:
4. Ընդունված որոշմանը չհամաձայնվելու դեպքում տնտեսավարող սուբյեկտի ղեկավարը կամ նրան փոխարինող պաշտոնատար անձն իրավունք ունի բողոքարկել դատարան:
Հոդված 13. Ստուգումն իրականացնող մարմինների ապօրինի գործողությունների հետևանքով տնտեսավարող սուբյեկտին պատճառված վնասի հատուցումը
Ստուգումն իրականացնող մարմինների ապօրինի գործողությունների հետևանքով տնտեսավարող սուբյեկտին պատճառված վնասները, այդ թվում նաև` բաց թողնված օգուտները, Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ենթակա են հատուցման` պետական բյուջեի միջոցների հաշվին` «Հայաստանի Հանրապետության բյուջետային համակարգի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով նախատեսված ժամկետում:
Հոդված 14. Օրենքի ուժի մեջ մտնելը
Սույն օրենքն ուժի մեջ է մտնում 2014 թվականի հուլիսի 1-ից:
